Vandaag in deze editie van waterwetenschap een stukje over de geschiedenis van het zwembad. Ik was laatst aan het zwemmen en bedacht mij dat het best bijzonder is dat de mens een grote hoeveelheid water op een plek weet te krijgen waar het eigenlijk niet natuurlijk voorkomt. Helemaal in warme, hoog gelegen, droge landen is het best fijn dat er zwembaden zijn zodat de bevolking zich kan afkoelen. Dit alles zette mij aan het denken, waar komen zwembaden eigenlijk vandaan? En wat was de eerste?
Zolang als de mensen leven in de buurt van water, bestaat er een onbreekbare verbinding met het water. Zonder water zou de samenleving niet kunnen bestaan of overleven. De eerste beschavingen werden gebouwd in de buurt van watermassa’s en gebruikten hun kracht om gewassen te verbouwen en een samenleving op te bouwen. Mythen, overleveringen en scheppingsverhalen staan bol van verwijzingen naar water. Het is deze instinctieve aantrekking tot water, de kracht en de voordelen ervan die mensen ertoe brachten de eerste openbare badruimten te creëren die uitgroeiden tot het moderne zwembad.
De vroegste openbare watertank genaamd “Het grote bad” (vrij vertaald) werd meer dan 5000 jaar geleden gebouwd in de oude Pakistaanse stad Mohenjodaro. De watertank werd hoogstwaarschijnlijk gebruikt voor religieuze ceremonies en ‘ritueel baden’, niet voor openbaar zwemmen.
Figuur 1: Het grote bad tijdens de zonsondergang.
In 1993 werden in Egypte grotschilderingen ontdekt waarop figuren werden afgebeeld die leken te zwemmen. Dit was de eerste ontdekking van kunst die zwemmen in de geschiedenis liet zien. De egyptenaren leefden ongeveer 2500 jaar na de gebruikers van het grote bad in Pakistan, we hebben het nu dus over 2500 jaar voor Christus.
De oude Grieken waren de eerste gemeenschap die recreatieve zwembaden aanlegden. Vanaf 800 voor Christus tot 600 voor Christus groeide de economie van het oude Griekenland, waardoor er meer tijd en geld vrijkwam om vrijetijdscentra of ‘Palaestrae’, openluchtgymnasiums op te richten. Palaestrae is waar zwemmen als fitness en sociale activiteit van de grond kwam.
Figuur 2: Ruines van palaestra waar een zwembad, of in ieder geval een structuur die lijkt op een zwembad werd gevonden.
In 300 tot 100 voor Christus bouwden de oude Romeinen voort op de badhuizen van de Grieken door een luxe functie toe te voegen aan hun zwembaden en baden: warmte! Het eerste verwarmde zwembad werd gebouwd door Gaius Maecenas, adviseur van Augustus Caesar. Door thermale bronnen en handmatige ovens konden oude Romeinen zwemmen en baden in warm water. De Romeinen bouwden ook aquaducten, waardoor ze continu zoet water in de baden konden laten circuleren voor een meer hygiënische en gezonde ervaring. Het is in deze periode dat de zwembaden ook een stuk meer beginnen te lijken op de zwembaden waar we hedendaags van kunnen genieten. Het grootste zwembad dat in deze periode werd gebouwd, was meer dan 900.000 vierkante meter groot.
Figuur 3: Stoom stijgt op vanaf een oud romeins zwembad dat weer is gevuld met water ter demonstratie.
In 43 na Christus veroverden de Romeinen Groot-Brittannië en brachten ze hun praktijk van ritueel baden en recreatief zwemmen met zich mee. In 75 na Christus bouwden de Romeinen een uitgestrekte “religieuze spa”, genaamd Aquae Sulis, die een bestemming werd voor aanbidding, baden, zwemmen en genezing. Thermische bronnen verwarmden Aquae Sulis, waardoor een aangename watertemperatuur ontstond om in te zwemmen en te (aan)bidden.
Dan maken we even een grote sprong, want pas in 1820 werd het eerste publieke zwembad geopend. Dit zwembad lijkt in alle opzichten op een zwembad dat we nu kennen, en de reden dat het een tijd heeft geduurd voor we een grote verandering in de zwembaden zagen was door het ontbreken van een aantal belangrijke technologieën om een modern zwembad te onderhouden. Denk aan pompen, filters, warmte regelaars, ontsmetters etc. Het eerste publieke zwembad was dan ook niet een bad dat werd ontsmet met chloor, maar met zout. Tevens was het een open bad, dus niet overdekt… Lekker voor in de winter!
Figuur 4: Het eerste publieke zwembad geopend in 1820
Maar waneer werd het eerste overdekte “moderne” zwembad dan gebouwd? Dat was rond 1880, zo’n 140 jaar geleden dus pas! Het zwembad bevindt zich in het grote neogotische herenhuis van Mount Stuart op het eiland Bute. De bouw van het ongelooflijke gebouw begon in 1880 nadat het vorige huis op de grond was afgebrand. Het gebouw was een ongelooflijke architectonische prestatie – naast het eerste verwarmde zwembad was het ook het eerste huis in Schotland met ingebouwde elektrische verlichting en centrale verwarming.
Het project was zo grootschalig dat er vanuit een nabijgelegen dorp een paardenspoor moest worden gebouwd om de grondstoffen naar het huis te vervoeren. Mount Stuart is de thuisbasis van een aantal Markiezen van Bute, waaronder de huidige Markies, voormalig coureur John Colum Crichton-Stuart. Tegenwoordig is Mount Stuart een populaire bezoekersattractie op het eiland en een gerenommeerde trouwlocatie. Het oorspronkelijke zwembad, hoewel gesloten voor het publiek behalve bij speciale gelegenheden, is nog steeds in gebruik!
Dat was hem alweer, zeker niet alles, maar wel een hoop geschiedenis over het zwembad. Ik hoop dat jullie net als ik hier wat van geleerd hebben!
Tot de volgende keer!